We hebben met groot verdriet kennis genomen van het overlijden van Jeannette Koch op 7 november. Actief aan de universiteiten van Napels, Rome en Padua, was Jeannette een referentiepunt voor velen van ons – zowel als docent als collega. Hieronder delen we herinneringen ter nagedachtenis aan Jeannette.
Jeannette nam eind jaren ’90 het contractdocentschap in Padua op zich, terwijl ze daarvoor wekelijks op en neer moest reizen tussen die stad en Napels, waar ze docente was, en Rome, waar ze woonde. Ik had toen het voorrecht te ontdekken wat voor een bijzondere vrouw ze was. Gedreven in het onderwijs, origineel in het onderzoek en in haar geschriften, geduldig en aardig tegenover de studenten, altijd bereid anderen te helpen. Haar onafhankelijke geest en spontane ideeën botsen soms met de strenge ‘noordelijke’ regels van de universiteit, wellicht was ze enigszins ‘zuiders’ geworden, maar door haar ontwapenende vriendelijkheid werd haar alles vergeven.
Later bleef ik steeds in contact met haar en groeide er een vriendschap voor het leven. Ik kon haar – helaas veel te zelden – opzoeken in haar flat in Rome en in haar vakantiehuis in Acquapendente waar alles liefde voor kunst, muziek en boeken ademde. Samen met Alberto brachten we fijne avonden door.
We belden vaak en, ook al ging ze fysiek achteruit, ze bleef lezen, schrijven en genieten van haar geliefde park Villa Pamphili en van haar huis in Acquapendente. De laatste jaren was ze ietwat verward en hulpbehoevend, maar desondanks bleef ze optimistisch en blij met de dingen die ze nog kon doen.
Tijdens de laatste telefoongesprekken vertelde ze opgetogen dat haar dochter de piano naar haar woning had gebracht en dat de muziek zo uit haar vingers vloeide en dat dat haar zoveel vreugde bracht. Als de hemel bestaat, hoop ik dat er een piano voor haar klaarstaat…
Marleen Mertens
Zij was een wonderbaar mengsel van noordelijke en zuidelijke eigenschappen dat iedereen veroverde: direct, scherp en uitbundig op een tactvolle manier. Haar persoonlijke en professionele verhalen waren nooit banaal, vaak verrassend en diep. Jeannette was een geweldige docente en spreekster, ze kon als geen andere ingewikkelde thema’s op een heldere en boeiende manier uitleggen, met memorabele invalshoeken en ingevingen. Onnavolgbaar.
Franco Paris
Ik herinner me haar als een levendige, gedreven, zeer belezen maestra, die iedereen wist te boeien met haar diverse bijdragen aan alle bijeenkomsten. Haar inbreng had niet enkel te maken met ons vakgebied of met haar enorme kennis van Louis Couperus, maar ook met het leven in het algemeen. Zo kan ik me heel goed herinneren dat ze een trucje met ons deelde, om zonder kleerscheuren de drukke straten in Napels over te steken: “Begin te stappen en kijk de bestuurder recht in de ogen. Laat die blik vooral niet los.” En het werkte. Grote dame, lieve Jeannette.
Anne Baude
Jeannette, de tussenfiguur van de Italiaanse neerlandistiek. Ze hoorde niet bij de allereerste generatie, de grondleggers van de neerlandistiek op diverse Italiaanse universiteiten. Wel was ze een gedreven vertegenwoordigster van de tweede generatie.
Jeannette had veel te maken met Napels, Rome en Padua. Met Trieste minder. Maar ze was wel jarenlang goed bevriend met Rita Snel Trampus, bij wie ze vaak te rade ging over allerlei kwesties die de neerlandistiek aangingen. Mijn eigen, meest pregnante herinneringen aan Jeannette betreffen het concours voor professore associato dat wij samen hebben gedaan, in Napels, ergens in de eerste jaren 2000. Die twee dagen met haar, op haar kantoortje in het instituut van de Orientale staan me nog goed voor de geest. De daaruit voortvloeiende promotie was een mooie bekroning van haar decennialange inzet voor de neerlandistiek in Italië. Een piano daarboven in de hemel gun ik haar ook.
Dolores Ross
Jeannette…. ik kende je al sinds 1982 toen ik, voormalig studente Nederlands in Nijmegen, in mijn nieuwe woonplaats Napels jouw colleges begon te volgen aan de universiteit L’Orientale, waar jij toen nog assistente was van prof. Meter. Je hebt sindsdien een belangrijke rol in mijn leven gespeeld, niet alleen als docente.
Je kwam regelmatig bij mij logeren en ik heb mooie herinneringen aan de jaren waarin ik met jou heb mogen samenwerken aan de Orientale.
Lieve Jeannette, je hebt je met hart en ziel ingezet voor je werk en voor de mensen in wie je geloofde. Ik zal je voor altijd dankbaar blijven voor je steun, vertrouwen, wijze lessen en vriendschap.
Thea Theunissen
Harba lori fa! Percorsi di letteratura fiamminga e olandese (2012) – De laatste loodjes van het redactiewerk. Uit de mailwisseling tussen J(eannette) en F(rancesca), F(ranco) en M(arco)
Tja, nog een duik in mijn boekenkast:
je zou nog een bibliografische noot bij Couperus kunnen toevoegen:
Jeannette Koch, Met Couperus in Rome, Apeiron, 1993
Aardig geïllustreerd, 93 pp., om aan de hand van beschrijvende teksten van Couperus door ‘t centrum van Rome te wandelen. Of vind je een dergelijke titel op ‘t randje? Geeft niet.
—
Een hele wereld, gevangen tussen Abdolah en Zwingli. Wat een mooie Indice is het geworden.
De mail was bijna weg, en opeens schiet me iets tebinnen dat ik hier tussenvoeg. Ik herinner me uit de dagen dat ikzelf die Indici binnenkreeg, dat er nogal eens een Willems in voorkwamen: Willem prins van Oranje, Willem III, stadhouder, Willlem I en III, koning, altijd van de doorluchtige Van Oranje Nassau-family. Hebben die zich teruggetrokken?
—
Op dit moment was ik juist Francesca aan ‘t schrijven, ik ga hier nu op verder, dus ook Hallo Francesca (…)
Tegelijk had ik toen de gedachte aangezwengeld, de tekst van die p.s. te houden maar die naar voren te zetten op een lege bladzij, zonder p.s. erboven, dat trekt meer de aandacht. Kan me niet schelen of het gebeurt of niet, jullie hebben tedere gevoelens bij dit lieve stukje tekst en dat respecteer ik.
Als morgen die tekst is ingeleverd bij Mister 5*, ga dan naar een goeie bar, drink een goed glas op de goede afloop en stuur de goede rekening naar mij. In gedachten ben ik dan bij jullie.
Neem 5 mee, vindt-ie leuk.
*Umberto Cinque van uitgeverij Il Torcoliere
—
Ik ben online tot uiterlijk half vijf. Daarna ‘dienst’ uitleenbieb en dan zingen in ‘t koor. Alleen, na 2 weken achter de computer zitten heb ik mijn stem verloren. En, à propos, mijn postura, mijn spiertjes, van alles & nog wat. Onze manier van leven fnuikt de gezondheid, maar dat wisten we al.
—
Deze mail is geschreven in de hoop dat jullie opeens een lumineus idee krijgen.
Lieve groet
Jeannette
—
Volgende keer meer,
ik groet jullie affettuosamente, molto,
Jeannette
Un abbraccio,
Jeannette
—
La mia mail e quella di Francesca sono state scritte in contemporaneo (si dice così?).
Penso davvero che sia meglio che Franco raccoglie tutto, potrebbe servire per un ‘overzicht’, un’ultima riflessione organizzativa, che so io…
‘Groepswerk’ fino all’ultimo singhiozzo, direi.
Ciaooo, Jeannette
—
Hallo beste mensen,
Zit in Calabria in een zona no-traffic en om het wifi-point te bereiken moet ik met mijn portable slepen die 7 kilo weegt. Dit is een van de redenen dat jullie weinig van me horen.
Nu de andere 54 mails, lieve groet, Jeannette
—
Wat mezelf betreft, straks heb ik nog wat anders gepland en vanavond zing ik in het koor over de stervende zwaan die zingend aan z’n eind komt, maar hij sterft sconsolato en IK sterf beato, de hemel in. Secolo XVI.
—
Carissimi,
En vanwaar die oorverdovende stilte van Jeannette?
Ik heb de file inderdaad gedaunlood (nieuwe spelling) maar krijg hem niet open.
Als ik het probeer, tekenen zowel mijn ‘oude’ computer fisso als mijn nog vrij jonge portatile daar ernstig bezwaar tegen aan. Diagnose: materiale un po’ scadente e conoscenza computeristica minimale.
Heb nog de tijd tot 1 maart ore 13. Vandaag wend ik me tot de nodige hulptroep(en). Als die er ook niet uitkomen – kan ik me nauwelijks voorstellen – neem ik contact op met, met wie, Franco? Zelf dacht ik met 5. Ja?
Daag, Jeannette
—
Ach Marco, vergeef ‘t me maar, het is de generatie… ik ben met ballpoints opgegroeid, jij met computers. Als je me even uitlegt wat ik verkeerd begrijp ga ik moedig verder.
Bye bye & groetjes Jeannette
—
Prettige zondag verder, wij gaan nu met vrienden burraco spelen, may the best win,
ciao ciao, Jeannette
—
Carissimi, De 30ste augustus nadert, ik heb met instemming gelezen wat jullie zo’n beetje willen aanroeren in je presentatie en ik ben hard bezig met nadenken wat ikzelf zou willen zeggen. Ik schreef destijds als kopje iets als ‘iets lyrisch ingebed in een moraal’ en heb geen flauw idee wat ik daarvoor in mijn hoofd had.
Nu vraag ik me af of ‘men’ niet nieuwsgierig kan zijn hoe een gepensioneerd iemand, Nederlands bovendien, heeft kunnen samenwerken met die drie jonge & actieve Italianen: hoe dat gekomen is, hoe het gefunctioneerd heeft en of zoiets een aanbevelenswaardige constructie is. Ook ik heb geleden aan didactische onvrede, maar die werd eigenlijk pas urgent sinds invoering van het bama-systeem: toen kreeg ik het besef dat ik wel veel materiaal verzameld had, maar uiteindelijk niets ‘achterliet’. Misschien is dat ook een mooie moraal, de plicht om iets achter te laten?
Harba Lori Fa, Jeannette
—
Een tom tom!!!
Met een tom tom kom je nooit in Timbuktu terecht als je Acquapendente zoekt… dus dat zal dan wel lukken.
Mi arrendo.
Geef even een waarschuwend belletje als jullie in de buurt zijn, dan heb ik de tijd om de rode loper uit te rollen.
A domani,
Jeannette
Marco Prandoni
Jeannette, nog een Romeinse zonsondergang, van je geliefde auteur:
En rond, als een gouden bal, verblindend wie uitkijkt over de stad, hangt de zon in de wolkenlooze lucht, het transparente ether, limpidener naar het Oosten toe, wit brandende, nu ze daalt, en straks achter de daken verdwijnen zal….
—
Of… nevelen zweven over, drijvende doorzichtige vaalheden, die vullen de straten en afstompen de duizenden koepelingen, en zich in de verre perspectieven opstapelen tot meer melkachtige wezenlijkheden, als spoken, die belichamen…. (L. Couperus, Reis-impressies, 1894)
Francesca Terrenato
Ik wil graag mijn herinnering aan Jeannette delen: ze was een zeer oprechte vrouw, en een grote deskundige op het gebied van de Neerlandistiek in Italië; een referentie voor latere generaties. Ze was een dierbare collega die een uitstekende aantrekkelijkheid uitstraalde, haar permanente nieuwsgierigheid besmette en haar aanwezigheid bleef niet onopgemerkt. Ik herinner me een tip dat zij ons gaf voordat we naar de MediterraNed bijeenkomst (2008) gingen aan de Università degli Studi di Napoli L’Orientale. Onder de talloze waardevolle aanbevelingen die zij ons gaf, was er één die me altijd aan het lachen maakt. Ze benadrukte dat het voor het oversteken niet nodig was om naar de verkeerslichten te kijken, die sowieso ook niet altijd werkten, maar dat het essentieel was dat er oogcontact was tussen de voetganger en de bestuurder. Zo zorgden we ervoor dat we veilig de straat konden oversteken. En zo was het ook. Wijze raad. Hartelijk dank, Jeannette, voor je geweldige gevoel voor humor, en dat we zo dicht aan je zijde mochten staan.
María José Calvo
Ik denk altijd met veel warmte terug aan Jeannette, vooral aan de tijd die we hier in Napels samen hebben doorgebracht. Dankzij haar ben ik begonnen met het doceren van de Nederlandse taal. Ze toonde welk verschil een gepassioneerde docent kan maken in het leven van studenten. Door haar heb ik geleerd hoe ik enthousiasme en liefde voor de Nederlandse taal kan delen. Ze had een bijzondere gave om mensen te inspireren en hen uit te dagen verder te kijken. Ze wist hun nieuwsgierigheid te prikkelen en hun passie aan te wakkeren.
Haar toewijding en passie blijven voor mij een bron van inspiratie en een voorbeeld om na te volgen.
Luisa Berghout